5 veelgestelde vragen over vertalen

1. Wat is vertalen?

Dit klinkt misschien als een simpele vraag. Maar vertalen is méér dan woord voor woord vertalen. Bij een vertaling komt veel meer kijken dan het simpelweg omzetten van een aantal woorden van de ene taal naar de andere. Essentieel is wat je als organisatie met je woorden wilt bereiken. Om woorden te laten werken, zal een vertaler culturele nuances en stilistische overwegingen meenemen bij het vertalen. Want een aanpak die werkt in het Nederlands, werkt niet per se in een andere taal. Veel korte zinnen achter elkaar gebruiken kan bijvoorbeeld in het Nederlands een krachtig stijlmiddel zijn, maar in het Engels betuttelend overkomen.

2. Wat is een vertaalterm?

Bij het woord terminologie denk je vaak aan technische zaken en specialistische gebieden. Voor een vertaler is dit echter maar één aspect van terminologie. Veel termen zijn ogenschijnlijk eenvoudige en vaak gebruikte woorden. Hoe heet bijvoorbeeld een algemeen directeur in het Engels? Een aantal titels is mogelijk: CEO, director, managing director, general manager – om er maar vier te noemen. Het zijn allemaal prima vertalingen, maar het is wel zaak dat je één ervan consequent gebruikt in je Engelse uitingen. Dit onderstreept een professionele uitstraling en voorkomt verwarring. Een professioneel vertaler kan adviseren over het consistent vertalen van termen. Hij ziet er bovendien op toe dat steeds de juiste vertaling wordt gekozen.

3. Wat is het nut van automatisch vertalen?

Vertalen: daar hebben we tegenwoordig computers voor, toch? Ja en nee. Voornamelijk nee, eigenlijk. Er zijn automatische vertaalprogramma’s – Google Translate is de bekendste – die woorden en zinnen van de ene taal kunnen omzetten in een andere taal. Dit proces wordt soms ‘machinevertalen’ genoemd. Dat kan handig zijn als je even snel wilt weten wat er ongeveer staat op een webpagina. Sporadisch rollen er zelfs correcte zinnen uit. Maar het resulteert nooit in een bruikbare, samenhangende of – in de meeste gevallen – zelfs begrijpelijke tekst. Zelfs als je alleen een snel, begrijpelijk relaas van bijvoorbeeld een vergadering wilt verspreiden voor intern gebruik, volstaat zo’n vertaalprogramma niet. Zonder een redigeerslag door een taalprofessional met degelijke kennis van de bron- en doeltaal zal de lezer het alsnog heel moeilijk kunnen volgen. Zonder menselijke interventie kom je bij vertalen bedrogen uit.

4. Wat is het verschil tussen vertaaltools en automatische vertaalprogramma’s?

Vrijwel elke vertaalprofessional gebruikt tegenwoordig speciaal ontworpen software om beter en efficiënter te kunnen werken. Deze vertaaltools ondersteunen de vertaler (en zijn dus heel wat anders dan de automatische vertaalprogramma’s van vraag 3). Vertaaltools slaan zowel de brontekst als de vertaling ervan zin voor zin op in een vertaalgeheugen. Dit geheugen loopt actief mee bij elke volgende vertaling die de vertaler maakt. Als een nieuwe tekst zinnen bevat die sterk lijkt op zinnen in eerdere vertaalde tekst, wordt de vertaler hierop geattendeerd. Zo kan hij een consistentere vertaling maken. Hij ziet immers meteen welke vertaling eerder is gebruikt en goedgekeurd door de opdrachtgever. Doordat de vertaler niet bij elke vertaling in het archief hoeft te spitten om te ontdekken hoe iets eerder vertaald is, verhoogt de vertaaltool de efficiëntie.

5. Wat is een beëdigde vertaling?

Een beëdigde vertaling is een vertaling met juridische geldigheid. Zo’n vertaling kan nodig zijn als het gaat om een officieel document voor bijvoorbeeld een rechtbank, een notaris of de overheid. Een officiële instantie kan eisen dat de vertaling door een beëdigd vertaler wordt gemaakt. Voorbeelden van documenten die vaak beëdigd worden, zijn diploma’s, vonnissen, dagvaardingen, testamenten en contracten. Een beëdigde vertaling kan alleen worden gemaakt door een beëdigde vertaler. De vertaler waarmerkt de vertaling door deze te voorzien van een stempel, handtekening en verklaring waarin staat dat het een woordgetrouwe, nauwkeurige vertaling betreft. Een beëdigde vertaler is door een rechtbank beëdigd en staat ingeschreven in het Register van beëdigde tolken en vertalers. Een beëdigde vertaling wijkt in kwaliteit overigens niet af van een niet-beëdigde vertaling. Het gaat enkel om de juridische geldigheid..