‘Het menselijke aspect wordt juist steeds belangrijker bij vertalingen’

We zitten middenin een AI-revolutie. We worden omringd door ChatGPT-content. Vertaalmachines zijn beter dan ooit. In deze reeks interviews spreken we met jonge, gedreven vertaaltalenten. Blijven menselijke vertalers relevant? Welke meerwaarde bieden ze, en hoe zien zij hun toekomst? Dit keer interviewen we Famke Oldenboom.

Je hebt Engelse taal en cultuur gestudeerd in Utrecht. Waarom heb je voor een talenstudie gekozen?
Taal spreekt mij erg aan: de ontwikkeling van taal, literatuur, alles wat je met taal kunt doen. Mijn tweede keuze, psychologie, bleek wel erg bèta te zijn. Dat ben ik niet, dus de keuze was snel gemaakt. En toen ik eenmaal begon met de opleiding, kreeg ik al snel de bevestiging dat Engels voor mij een goede keuze was.

Je bent nu bezig met een Master Professioneel Vertalen, waarvoor je stage liep bij Taalcentrum-VU. Wat viel je op? Hoe is de theorie versus praktijk?
Ik vond het spannend, wist niet goed wat ik kon verwachten. Ik heb dit geleerd in mijn studie, maar hoe werkt het in het echt? Gelukkig werd ik direct gerustgesteld en goed begeleid door Taalcentrum-VU. Hoe verschillende vertaalstrategieën in het echt uitpakken, maakt het juist zo interessant. Dat maakt vertalen een mooie puzzel. Welke functie heeft deze tekst, wat doe ik met het jargon? Wat kun je doen met de structuur, welke woord past waar het beste? Als je die puzzel hebt gelegd, zie je hoe mooi het vertaalvak is. En dan ben ik trots op het resultaat als ik mijn vertaling teruglees.

Je zat midden in je talenstudie, en toen werd ChatGPT gelanceerd. Hoe was dat?
Ik schrok wel, toen ChatGPT net uitkwam: als vertalen met AI goed werkt, wat is dan nog mijn nut? Maar na die eerste shock zag ik steeds weer bevestigd dat menselijke inbreng heel belangrijk is. Dat zag ik bij mijn studie al, en nog meer tijdens mijn stage bij Taalcentrum-VU.

Dus je maakt je geen zorgen?
Zelf maak ik me geen zorgen over het feit dat AI mijn werk kan overnemen. Maar mensen die niet iedere dag met vertalen bezig zijn, denken dat ChatGPT wel goed genoeg is. Terwijl machines cruciale fouten kunnen maken, met grote gevolgen. En dan vraag ik me af: weten ze wel dat bepaalde woorden valse vrienden zijn? Zien ze wel dat die term helemaal niet in die specifieke context past? Merken ze het als de nuance verloren gaat? Ik maak me dus meer zorgen over de onwetendheid dan over de machine zelf.

Hoe ziet de vertaler van de toekomst eruit? Wat moet je kunnen, over 5 jaar?
Het is belangrijk dat je om kan gaan met AI én weet hoe de technologie in elkaar steekt. Het is onvermijdelijk dat AI steeds meer wordt ingezet. Maar hoe meer dat gebeurt, hoe belangrijker de context en nuances worden die de vertaler toevoegt, en de keuzes die je als vertaler maakt om de brontekst los te laten. Ik denk dat die vaardigheden en die menselijke aspecten juist belangrijker worden.

Bereidt de studie je goed voor op die toekomst?
Ja, het gaat vaak over vertaaltechnologie, en hoe je die wel of niet kunt inzetten. We oefenen met CAT-tools, maar werken ook met generatieve AI en vertaalmachines. We bespreken de voordelen en de gevaren en risico’s.

Ik zie de technologie vooral als extra hulpmiddel. DeepL kan je bijvoorbeeld op ideeën brengen voor synoniemen. En ChatGPT kan ik vragen om eenzelfde zin op drie manieren te formuleren. Zo kun je spelen met zinstructuur in je vertalingen.

Tegelijk merk ik dan wat de beperkingen van AI zijn. De machines komen met stroeve antwoorden. Of er verschijnen zinnen die niet in de oorspronkelijke tekst stonden. Dan heb je een hallucinerende vertaalmachine, dat wil je niet.

AI is dus best handig, maar ik wil het zelf leren, en als vertaler niet afhankelijk zijn van de machines. Gelukkig focust de opleiding daar echt op: een goede vertaler worden.

Heb je nog een tip voor de mensen die overwegen om het vertaalvak in te gaan?
Als daar je passie ligt, moet je het echt doen. Laat je niet tegenhouden door negatieve berichtgeving of AI-ontwikkelingen. Je kunt zo veel. En goede vertalers blijven nodig. Vertalingen zijn overal, ook al zie je het niet.

Kwaliteitsvertalingen nodig?

Bekijk deze pagina voor meer informatie of neem contact met ons op via vertaalbureau@taalcentrum-vu.nl.